Vraag & antwoord

Voor het bedrijfsleven in het algemeen zijn dat de voorschriften voor de periodieke elektrotechnische inspectie van elektrische installaties en de hierop aangesloten elektrische machines en arbeidsmiddelen (elektrische apparaten en gereedschappen).

Voor de specifieke elektrotechnische bedrijven zijn dat de voorschriften hoe zij veilig aan elektrische installaties kunnen werken en deze veilig kunnen testen en meten.

Ook regelt de norm de bevoegdheden om bepaalde vaktechnische handelingen te verrichten.

In de opmerking bij bepaling 6.3.0.101 van NEN 3140 staat: ‘Onder spanning werken is in de praktijk bijna altijd een overtreding van het Arbobesluit.’ Hierin lijkt enige ruimte te zitten. Het is denkbaar dat er uitzonderlijke situaties zijn waarin afschakelen van de spanning nog grotere risico’s met zich meebrengt. De noodzaak om onder spanning te werken moet dan wel heel helder worden onderbouwd en aangetoond.
In artikel 3.5 lid 5 van het Arbobesluit staat wanneer onder spanning werken is toegestaan.

Strikt genomen niet, maar werkgevers kunnen er niet onderuit. Niet alleen in de elektrotechniek, maar in alle sectoren van het bedrijfsleven. Zij zijn volgens de Nederlandse arbowetgeving verplicht te zorgen voor de veiligheid van hun werknemers. Met het toepassen van deze norm kunnen werkgevers aantonen aan hun arboverplichtingen te voldoen.

NEN 3140 is van toepassing op zowel elektrische installaties van gebouwen (en grote machines/industriële installaties) als elektrische arbeidsmiddelen.

NEN 3140 is een Nederlandse norm die een methode beschrijft hoe een werkgever zijn organisatie zo kan inrichten dat qua elektrische veiligheid aan de Nederlandse arbowetgeving wordt voldaan. De arbowetgeving is echter niet in alle Europese lidstaten gelijk; iedere lidstaat hanteert zijn eigen regels voor het inspectieregime voor elektrische installaties en arbeidsmiddelen. U zult uw inspectie dus moeten uitvoeren volgens de Duitse regelgeving.

U leert op hoofdlijnen wat de Arbowet vraagt en wat het Arbobesluit aangeeft. Verder wordt u bekend met de inhoud van de norm NEN 3140. Je leert risico’s en gevaren herkennen (waaronder aanrakingsgevaar en de vlamboog) en je leert in de training wat de positie is van de Vakbekwaam Persoon ten opzichte van andere aanwijzingsniveaus binnen een organisatie. Tot slot leer je hoe je veilig werkt aan een installatie. Wat moet je wel en niet doen? Wanneer moet je persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken?

NEN 3140 richt zich op het veilig werken aan en met elektrische installaties en arbeidsmiddelen. Voor oplevering van nieuwe elektrische installaties en arbeidsmiddelen zijn veel uitgebreidere inspecties noodzakelijk. Niet alleen moet dan naar de veiligheidsaspecten worden gekeken, maar ook moet worden gekeken of de functionele eisen goed zijn ingevuld.

Brandwerende doorvoeren en gasbelemmering behoren dus niet tot het toepassingsgebied van NEN 3140.

NEN 3140 is gericht op het voldoen aan de Nederlandse arbowetgeving in het kader van elektrische veiligheid. Dat betekent dat de werkgever op de best mogelijke wijze zeker moet stellen dat het elektrische arbeidsmiddel waarmee hij zijn werknemer laat werken, elektrisch veilig is voor de gebruikelijke werkomstandigheden in de desbetreffende branche.

Een NEN 3140-toetsing zegt niets over de functionaliteit en correcte werking van een elektrisch arbeidsmiddel.

Nederland kent geen verplichting (zoals wetgeving) om elektrotechnische werkzaamheden (of daarmee verband houdende werkzaamheden) door een elektrisch installatiebedrijf of erkend elektrisch installatiebedrijf te laten uitvoeren. Wel moeten elektrische werkzaamheden waaraan enig risico is verbonden, worden uitgevoerd door ter zake kundige en voldoende opgeleide en/of geïnstrueerde mensen (arbowetgeving).

Met een training verhoogt u als monteur uw eigen veiligheid en werkt u volgens de norm NEN 3140. U werkt met NEN 3140 volgens de eisen in de Arbowet. Bovendien eisen steeds meer opdrachtgevers van installateurs dat hun personeel een Vakbekwaam Persoon is.

Een VP kan zelfstandig gevaren en risico’s inschatten en doeltreffende maatregelen nemen. Een VP is verantwoordelijk voor de uitvoering van het eigen takenpakket en moet zich daarvoor kunnen verantwoorden.

Uw werkgever (de hoogst verantwoordelijke voor de veiligheid in het kader van de arbowetgeving of degene aan wie deze taak is gedelegeerd) zal een inschatting maken of u in aanmerking komt voor een VP-aanwijzing. Hij zal daartoe toetsen op de volgende punten:

• uw vakkennis (verkregen door opleiding en/of ervaring);
• uw kennis en kunde van de betreffende elektrische installaties en arbeidsmiddelen in de omstandigheden waarin deze worden gebruikt (bedrijfsvoeringsomstandigheden, deze zijn bedrijfsspecifiek);
• de taakaspecten: weet u hoe u uw werkzaamheden veilig moet uitvoeren?

Zie ook bijlage D2 van NEN 3140.

Een VOP is iemand die geïnstrueerd is op specifieke werkzaamheden. Hij heeft uitleg gekregen over de risico’s bij het uitvoeren van een specifieke taak en de veiligheidsmaatregelen die hij daarvoor in acht moet nemen.

Deze instructie kan worden gegeven door een vakbekwaam persoon of een werkverantwoordelijke.

Uw werkgever (de hoogst verantwoordelijke voor de veiligheid in het kader van de arbowetgeving of degene aan wie deze taak is gedelegeerd) zal een inschatting maken of u in aanmerking komt voor een VOP-aanwijzing. De specifieke werkzaamheden waarvoor een VOP is geïnstrueerd, horen opgenomen te worden in de aanwijzing.

Bij de rol van IV of WV horen de volgende taken en verantwoordelijkheden:

• Een IV/WV beschikt over voldoende vakkennis (verkregen door opleiding en/of ervaring).
• Een IV/WV heeft kennis en kunde van de betreffende elektrische installaties en arbeidsmiddelen in de omstandigheden waarin deze worden gebruikt (bedrijfsvoeringsomstandigheden, deze zijn bedrijfsspecifiek).
• Een IV/WV beschikt over leidinggevende capaciteiten.
• Een IV/WV is op de hoogte van zijn taakaspecten, d.w.z. hij weet wat hij vanuit zijn rol moet organiseren om werkzaamheden veilig uit te voeren (aansturing van medewerkers, opstellen van werkprocedures, instructietaken, toezichthoudtaken, enz.).

Uw werkgever (de hoogst verantwoordelijke voor de veiligheid in het kader van de arbowetgeving of degene aan wie deze taak is gedelegeerd) zal een inschatting maken of u in aanmerking komt voor een IV- of WV-aanwijzing: Hij toetst op alle bovenstaande punten. Als u aan alle eisen voldoet, kunt u worden aangewezen als IV/WV.

Zie ook bijlage D2 van NEN 3140.

Aanwijzing volgens NEN 3140 (voldoende onderricht persoon, vakbekwaam persoon, installatieverantwoordelijke en/of werkverantwoordelijk’) kan niet enkel en alleen worden gebaseerd op het gevolgd hebben van een opleiding. Ervaring en werkomstandigheden (o.a. complexiteit van installaties waaraan/waarmee moet worden gewerkt en gevaren die daaruit voortvloeien) vormen minstens zo belangrijke factoren. Een passende aanwijzing moet daarom worden beoordeeld door de verantwoordelijke voor elektrische veiligheid. Deze verantwoordelijke kan een juiste afweging maken van gevolgde opleiding, ervaring, arbeidsomstandigheden, enz.

Het is mogelijk om uzelf aan te wijzen mits u dat helder vastlegt.

In bijlage D van NEN 3140 staat wat in elk geval in het aanwijzingsdocument moeten worden opgenomen.

Een certificaat geeft aan dat een bepaalde training is gevolgd en wanneer die heeft plaatsgevonden.

Het certificaat zelf kent geen geldigheidsduur. Het is aan de beoordelende/vragende instantie (die een certificaat noodzakelijk vindt) om te bepalen hoelang het geleden mag zijn dat de betreffende training is gevolgd om aan te nemen dat de leerstof nog voldoende paraat en actueel is.

Allereerst: NEN geeft geen NEN 3140-keuringscertificaten uit. Wel kunt u bij NEN verschillende trainingen volgen op het gebied van NEN 3140. Na afloop krijgt u van ons een certificaat van deelname.

Vanuit de arbowetgeving heeft iedere werkgever een zorgplicht voor zijn medewerkers. NEN 3140 beschrijft hoe men aan deze zorgplicht kan voldoen.

Zo worden in NEN 3140 de uitgangspunten beschreven voor het personeel (het benodigde kennisniveau, opgedaan via opleiding en/of ervaring), de organisatie (taken en bevoegdheden, instructie, aanwijzingsbeleid, het houden van toezicht enz.) en de te volgen bedrijfsvoerings-, werk- en onderhoudsprocedures.

Als de organisatie (werkgever en/of opdrachtgever) en u kunnen aantonen dat al deze zaken op orde zijn, werkt u conform de uitgangspunten van NEN 3140. Dan wordt voldaan aan de zorgplicht zoals gesteld in de arbowetgeving.

Uw opdrachtgever kan natuurlijk altijd ‘eigen’ eisen aan u stellen. Dat zijn afspraken tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.

Nee, die bestaat niet. De eis die in de norm wordt gesteld, is dat elektrische arbeidsmiddelen aantoonbaar moeten zijn goedgekeurd voor het gebruik (bepaling 5.102.84 in de norm). De wijze waarop dit aantoonbaar wordt gemaakt, is niet voorgeschreven.

Het keuren van elektrische arbeidsmiddelen volgens NEN 3140 is gebaseerd op de Nederlandse arbowetgeving. Deze is te vinden op de website van de Nederlandse overheid: www.overheid.nl (zoekterm: Arbeidsomstandighedenwet).

Verplichtingen (o.a. voor wat betreft inspecties van installaties) komen voort uit Nederlandse wetgeving en/of private contracten (bijv. verzekeringscontracten) en betrokken partijen.

In dit verband is in Nederland de arbowetgeving van belang. Deze stelt dat er een zorgplicht is van een werkgever richting werknemers voor een veilige werkplek en veilige arbeidsmiddelen. Hierbij is een periodieke controle van elektrische veiligheid een vereiste. Een verdere invulling van deze eis wordt in de wetgeving niet gegeven en is een verantwoordelijkheid van de werkgever.

NEN 3140 geeft aan hoe op een praktische wijze invulling kan worden gegeven aan deze regelgeving. De norm stelt o.a. eisen aan periodieke inspectie van elektrische installaties en arbeidsmiddelen. Implementatie van deze norm wordt gezien als de best mogelijke manier om aan betreffende eisen (zorgplicht) van de arbowetgeving te voldoen. Verplicht is het toepassen van NEN 3140 echter niet, ook op andere wijze mag invulling worden gegeven aan de wettelijke eisen.

Mocht er zich onverhoopt een incident voordoen, dan moet de werkgever aantonen dat de ‘eigen invulling’ volstaat om aan de ‘zorgplicht’ te voldoen. Bij correct gebruik van NEN 3140 wordt over het algemeen geaccepteerd dat daarmee aan de zorgplicht wordt voldaan.

Werken met NEN 3140 is een online platform waarop altijd de laatste NEN 3140 staat. Daarnaast biedt Werken met NEN 3140 allerlei handige functionaliteiten.zoals diverse rekentools en een aanwijzingsformulier. Ook bevat Werken met NEN 3140 artikelen waarin aspecten van de norm worden toegelicht. 

Dit is mogelijk, alleen is dit wel voor eigen gebruik.

Dat mag, alleen is dit wel voor eigen gebruik.